Begrippenlijst voor vormmaterialen en -systemen

Additie
Uitharding uitsluitend door samenvoeging van twee of meerdere componenten

Alginaat
Afdrukmassa op zeewierbasis

Dichtheid
De dichtheid of het soortelijk gewicht is het gewicht van een materiaal bij een bepaald volume. De dichtheid wordt aangegeven in kilogram per kubieke decimeter of in gram per kubieke cc. Ter vergelijking: de dichtheid van water is 1,00kg/dm3.

Druksterkte
Hoeveelheid druk die een materiaal kan verdragen.

Eenmalige vorm
Vorm waarvan slechts één afgietsel kan worden gemaakt doordat deze na het gieten van het afgietsel veloren gaat.

Elastomeren
Stoffen met instelbare elasticiteit. Rubberachtige materialen zoals siliconen en PU rubbers

Epoxyhars
Thermohardende kunsthars die wordt gebruikt om te gieten. Epoxy wordt ook gebruikt als grondstof voor sterk hechtende lijmen.

Exothermisch
Het effect dat een materiaal door een chemische reactie zijn eigen warmte ontwikkelt om uit te harden.

Galvaniseren
Proces waarbij ijzer wordt bedekt met een laag zink om roesten tegen te gaan.

Hardheid
De hardheid van een stof wordt gemeten met een Durometer. Daarbij wordt een speciale naald in het materiaal geduwd. Hoe verder de naald in het materiaal kan worden geduwd, hoe lager de hardheid is. De hardheid van rubbers wordt uitgedrukt in Shore A, van plastics in Shore D. Beide schalen zijn ingedeeld van 0 tot 100. De meeste rubbers hebben een hardheid van Shore A 10 tot Shore A 60. Ter vergelijking: de hardheid van een autoband is Shore A 50, hard plastic is Shore D 90.

Holgieten
Methode om door middel van rotatietechniek een hol model te maken.

Homogeen mengen
Mengen tot een gelijkmatig verdeelde massa is ontstaan.

Katalysator
Stof die een chemische reactie op gang brengt zonder zelf aan de reactie deel te nemen. Ook wel versneller genoemd. Een katalysator, die meestal al deel uitmaakt van de ars, reageert met de harder, waardoor warmte wordt ontwikkeld die het hardingsproces op gang brengt.

Katalyseren
Versnellen

Krimp
Krimp is de afname van het volume van een materiaal door afkoeling of doordat er een stof uit het materiaal verdwijnt, zoals bijvoorbeeld water of weekmaker.

Kristalliseren
Overgang van vloeistof naar vaste vorm.

Kwastbaar
Een rubber, hars of gips kan kwastbaar gemaakt worden door middel van een toevoeging van een additief. Het materiaal kan dan met een kwast verwerkt worden.

Latex
Soort rubber die wordt gebruikt als koud verwerkbaar vormmateriaal en als grondstof voor bepaalde lijmen.

Lossingsmiddel
Een middel dat de lossing van een model of mal bevordert.

Luchtkanaal
Kanaal aangebracht in een model om overtollig lucht af te voeren.

Mal, vorm
Negatieve vorm of afdruk van een model waarin een kopie of een afgietsel van het origineel in een ander materiaal kan worden gemaakt.

Moedermodel
Het model waarmee een mal geproduceerd wordt. Ook wel mastermodel genoemd.

Moffel
Vuurvaste kamer van een oven die dient om werkstukken tegen de directe inwerking van de vlammen of de ovengassen te beschermen.

Ontgassen
Het tijdelijk verwarmen van bijvoorbeeld PU-hars om latere vergassing tegen te gaan.

Ontvormingstijd
De ontvormingstijd is de minimumtijd waarna een model uit de mal kan worden gehaald zonder te beschadigen of waarna de mal gelost kan worden van het model.

Patina
Gekleurde laag die zich vormt op metalen beelden door chemische veranderingen onder invloed van de inwerking van de atmosfeer. Deze veranderingen kunnen ook kunstmatig tot stand worden gebracht.

Polijsten
Glad afwerken van een model, door middel van bijvoorbeeld polijstpoeder of polijstpasta

Polymeer
Verbinding die is opgebouwd door additie (samenvoeging) van gelijksoortige moleculen.

Polyester
Polymeren van dicarbonzuren en diolen, grondstof voor kunststoffen

Polyesterharsen
Vloeibare kunstharsen die uitharden onder invloed van een toegevoegde harder (katalysator)

Polyurethaan
Kunststof geproduceerd door middel van poly-additie. Vooral toegepast als thermoharder, soms ook als thermoplast.

Porieverzegelmiddel
Middel dat voorkomt dat rubber of giethars doordringt in de poriën van een model. Het gebruik van porieverzegelmiddel is noodzakelijk bij poreuze modellen, zoals hout, aardewerk of gips.

Poreusheid
Mate van doorlaatbaarheid.

Rotatiegieten
Productieproces waarbij door middel van roteren wordt gegoten.

RTV
R(oom) T(emperature) V(ulcanising), het uitharden bij kamertemperatuur.

Siliconenrubber
Synthetische rubber, opgebouwd uit siliciumzuurstof-ketens

Spatelmal
Mal vervaardigd door het opspatelen van materiaal.

Steunkap, bekisting
Een steunkap of bekisting zorgt ervoor dat een flexibele mal goed in vorm blijft. Steunkap of bekisting kan worden gemaakt van bijvoorbeeld gips, giethars, polyester, hout of metaal.

Stroopmal
Een stroopmal is een mal die als een sok kan worden afgestroopt. Stroopmallen worden meestal gemaakt van polygel of latex.

Styreen
Vinylverbinding is een grondstof is voor verschillende kunststoffen zoals polyester.

Synthetisch
Kunstmatig vervaardigd

Thermohardende kunststoffen
Aanduiding voor kunststoffen als polyester- en epoxyharsen die warmte behoeven tijdens het vormingsproces maar die als ze eenmaal hard zijn niet meer van vorm kunnen veranderen.

Thermoplastische kunststoffen
Kunststoffen die zacht worden bij verwarming en hard bij afkoeling zonder dat hun eigenschappen veranderen. Een voorbeeld hiervan is acryl.

Treksterkte
Dat is de kracht die nodig is om materiaal te laten scheuren Het wordt uitgedrukt in pond per vierkante inch materiaal (hoeveel pond is nodig om een vierkante inch te scheuren). Sommige rubbers, met name siliconen, scheuren zeer snel verder als er éénmaal een scheurtje is ontstaan.

Uithardingstijd
De uithardingstijd geeft aan binnen welke periode het materiaal volledig is uitgehard. Na het verstrijken van de uithardingstijd verandert het materiaal niet meer. Let op: een materiaal kan na de ontvormingstijd al uitgehard aanvoelen.

Vacuüm
Luchtledig. Schouten SynTec® adviseert de meeste producten onder vacuüm te mengen en onder vacuüm of druk uit te laten harden. Door het vacuüm ontsnappen luchtbellen uit het materiaal en worden details beter weergegeven.

Vacuümvorm methode
Methode voor het vormgeven van plastic over een reliëfpatroon. Het plastic wordt verwarmd tot het zacht is, waarna het met vacuüm strak als een huid over het patroon wordt gezogen.

Verloren-wasmethode
De traditionele techniek voor het in brons gieten van een wasmodel. Om een wasmodel wordt een vuurvaste vorm gemaakt, waarna de was eruit wordt gestookt. In de ruimte die hierdoor in de vorm ontstaat wordt vloeibaar metaal gegoten. Wanneer het metaal is afgekoeld wordt de vorm weggehakt en het verkregen model schoongemaakt en afgewerkt.

Versneller
Ook katalysator genoemd, zie katalysator.

Verwerkingstijd
De verwerkingstijd is de tijd tussen het begin van het mengen van beide componenten en het begin van het uitharden (indikken). De verwerkingstijd geeft dus aan hoelang een materiaal daadwerkelijk verwerkt kan worden. De meeste materialen dienen echter al ruimschoots voor het verstrijken van de verwerkingstijd te zijn verwerkt. Dan wordt de beste detailweergave verkregen en krijgen luchtbellen de kans te ontsnappen.

Viscositeit
De viscositeit geeft aan hoe dik of dun een vloeistof is. De viscositeit wordt aangegeven in centipoise (cps.). Een dunne vloeistof heeft een lage viscositeit (bijvoorbeeld water, 1 cps.). Een dikke, stroperige vloeistof heeft een hoge viscositeit. De temperatuur is van invloed op de viscositeit. Lage temperaturen verhogen de viscositeit, hoge temperaturen verlagen de viscositeit.

In de vloeibare toestand bewegen de ketens als geheel ten opzichte van elkaar. De vele verstrengelingen moeten echter telkens weer opnieuw uit elkaar worden getrokken; daarom is de viscositeit van vloeibare polymeren zeer hoog. Ter vergelijking met andere stoffen geeft de tabel een aantal waarden voor de viscositeit, uitgedrukt in Pa s (=N s/m2 = 10 poise) bij 20°C tenzij anders aangegeven.

Water 0,001 Alcohol 0,0012 Vloeibare metalen 0,001 – 0,002 Olijfolie 0,08 Machineolie 0,1 – 0,5 Polymeren 100 – 10.000 (bij verwerkingstemperatuur)

Vuurvaste gips
Een combinatie van inbedmassa en gips geeft een hittebestendige gips tot 1080°C.

Weekmaker/fluid
Vloeistof om de Shore A hardheid van polyurethaan- of siliconenrubbers te verlagen.

* De mengtijd, pot life en de te gieten tijd is afhankelijk van de temperatuur het milieu en de relatieve luchtvochtigheid waarde.